Genel Olarak
Boşanma sürecinde veya sonrasında eşler arasında ihtilaf yaşanan konuların başında mal paylaşımı gelmektedir.
Evlilik birliğinin kurulmasıyla eşler arasında bir mal rejimi de kurulmuş olur. 1 Ocak 2002 tarihinde yürürlüğe giren Türk Medeni Kanununa göre, aksi uygun bir sözleşme ile kararlaştırılmadıkça eşler arasında “edinilmiş mallara katılma rejimi” geçerlidir.
Türk Medeni Kanununda belirlenen mal rejimi türleri aşağıda gösterilmiştir.
- Edinilmiş mallara katılma rejimi,
- Mal ayrılığı rejimi,
- Paylaşmalı mal ayrılığı rejimi,
- Mal ortaklığı rejimi,
Evlilik birliğinin kurulması ile başlayan mal rejimi, evliliğin iptali, boşanma, eşlerden birinin ölümü veya başka bir mal rejiminin kabulüyle sona erer ve mal rejiminin tasfiyesi süreci başlar. Tasfiye işlemleri o evlilikte kurulmuş olan mal rejimine göre gerçekleştirilir. Burada Kanuna göre esas olarak belirlenmiş olan edinilmiş mallara katılma rejiminin tasfiyesi ile ilgili
hususlar ele alınacaktır. Edinilmiş mallara katılma rejiminde evlilik birliği devam ederken eşlerin edindiği mallar ortak edinilmiş mal olarak kabul edilir ve evliliğin sona ermesi durumunda bu mallar eşit şekilde paylaştırılır. Evlilik süresince hangi eşin kazancının ne kadar olduğu, ne kadar süreyle çalıştığı veya aile bütçesine ne kadar katkıda bulunduğu gibi hususlar değerlendirilmeye alınmaz. Bunun yanında kişisel mallar ve edinilmiş mallara kişisel mallardan yapılan katkılar mal rejiminin tasfiyesinde önemli bir yer
tutar. Kişisel mallar edinilmiş mal kabul edilmediği için mal rejiminin tasfiyesinde ortak mal olarak kabul edilmez ve kişisel mal kimin ise boşanmadan sonra da o kişide kalmaya devam eder.
Türk Medeni Kanununa göre;
- Eşlerden birinin yalnız kişisel kullanımına yarayan eşyalar,
- Mal rejiminin başlangıcında eşlerden birine ait bulunan veya bir eşin sonradan miras yoluyla ya da
herhangi bir şekilde karşılıksız kazanma yoluyla elde ettiği malvarlığı değerleri, - Manevî tazminat alacakları,
- Kişisel mallar yerine geçen değerler, kişisel maldır.
Konu hakkında sıkça sorulan sorular şunlardır.
Boşanma davasına başvururken mal paylaşımı da talep edilebilir mi?
Esas olarak boşanma davası ile mal rejiminin tasfiyesi davası (mal paylaşım davası) farklı davalardır. Mal rejiminin tasfiyesi ancak boşanma gerçekleştikten sonra yapılabileceğinden boşanma dilekçesinde mal paylaşımı talep edilmesi uygun değildir. Yapılması gereken mal rejiminin tasfiyesi davasının boşanma kararı kesinleştikten sonra açılmasıdır. Buna karşılık boşanma davasına
başvururken mal paylaşımı da talep edilmişse hakim başvuruyu geçersiz saymaz fakat boşanma davası ile mal rejiminin tasfiyesi davalarını ayırır, iki ayrı dava açılmış gibi işlem görür. Boşanma davası sonuçlandıktan sonra mal paylaşımı davası karara bağlanır.
Öte yandan, eğer anlaşmalı boşanma halinde anlaşmalı boşanma protokolünde mal paylaşımına yer
verilerek mal paylaşımı düzenlenmişse boşanma kesinleştikten sonra bir daha mal paylaşımı davası
açılması mümkün değildir. Bu nedenle gelecekte hak kaybına neden olunmaması için anlaşmalı
boşanma protokolünün özenli hazırlanması gereklidir.
Boşanmada Mal Paylaşımı Davası hangi mahkemede ve nerede açılmalıdır?
Boşanmada mal paylaşımı davası esas olarak her iki eşin dava açılma tarihinden geriye dönük olarak son 6 ay birlikte ikamet ettiği yerdeki Aile Mahkemesinde, o yerde Aile Mahkemesi yoksa Asliye Hukuk Mahkemesinde açılır. Boşanma davasına bakmaya yetkili olan mahkeme mal paylaşımını yapmakla da yetkilidir.
Boşanmada Hangi Mallar Paylaşılmaz?
Eşlerin evlilik öncesi malları, paylaşıma dahil değildir. Kişisel mallar kapsamına giren diğer mallar da paylaşıma dahil edilmez.
- Eşlerden birinin yalnız kişisel kullanımına yarayan eşyalar,
- Mal rejiminin başlangıcında eşlerden birine ait bulunan veya bir eşin sonradan miras yoluyla ya da herhangi bir şekilde karşılıksız kazanma yoluyla elde ettiği malvarlığı değerleri,
- Manevî tazminat alacakları,
- Kişisel mallar yerine geçen değerler, kişisel maldır.
Her ne kadar kişisel malların kendisi boşanmada mal paylaşımı içinde değerlendirilemese de kişisel mallar aracılığıyla elde edilen kira ve benzeri gelirler mal paylaşımına dahildir. Örneğin kişinin ailesinden kalan ev mal paylaşımına dahil edilmez ancak o evden elde edilen kira geliri ile alınan otomobil mal paylaşımına dahil edilir. Yargıtay Hukuk Genel Kurulunun güncel kararı gereği; kim tarafından kime takılırsa takılsın düğünde takılan altınlar, aksine bir anlaşma ya da örf ve adet kuralı olmadığı müddetçe kadına bağışlanmış sayılacaktır. Bu nedenle düğünde takılan tüm takılar kadına ait kabul edileceğinden mal paylaşımına dahil edilmez.
Boşanmada eşlerden birinin ağır kusurlu olması mal paylaşımını etkiler mi?
Boşanmada kusur; nafakayı, maddi ve manevi tazminatı ve hatta boşanmanın gerçekleşip gerçeklemeyeceğini belirleyen en önemli husustur. Kusuru ile boşanmaya sebep olmayan eşten tazminat talep edilemez. Kusuru daha ağır olan taraf maddi ve manevi tazminata hak kazanamaz. Ancak boşanmada eşlerin kusur oranının boşanma sonrası yapılan mal paylaşımına etkisi yoktur. Boşanmada mal paylaşımı Türk Medeni Kanunu’nda belirtilen hükümler çerçevesinde kusur oranına bakılmaksızın gerçekleştirilir.